Vriend David van Cradock het my een Sondagmiddag in sy veteraan Chev-bakkie oor die Swaershoek-pas geneem. Die plaas is 40 myl van die dorp af en ek kon nie die man se ruimhartigheid tot op die bodem beproef nie. Dit was tog lekker om te sien wat my ma (toe op Rocklands op skool) gesien het in my oupa Hans se ou 1936 Plymouth.
 |
In die Swaershoek pas ... die pad is vir Cowboys gemaak. |
My grootouers het elke ses weke Cradock toe gery. Hulle was nader aan Somerset maar moes altyd 'n draai maak by mnr. Andrew Schoeman van Grootdam, naby die pas. Hulle was sy voormense.
byna soos die Vrystaat op plekke.
Nog 'n uitsig vanaf die pas in die rigting Somerset-Oos
My oupa Hans Smith (agter, middel) met sy agt kinders. My ma Gerty Thomspon,
voorheen Labuscagne (nee Smith) staan regs van hom
Na 'n gesprek in Jan 2012 met my tante Connie van der Walt (op die foto staan sy voor my oupa) ek ek die volgende geskryf:
Connie
het op Klipplaat skoolgegaan. (plaas
het aan die Mullers behoort) Dit was 5
myl van Grootvlei af en die treppie is ingespan (een perd) om hulle (sy, de
Klerk en Ben) heen en weer te neem.
Een
oggend was die mak merrie dood. Toe word Bismarck ingespan. Die hings wou niks
weet nie. Baldadig. Middae het hulle self die perd
ingebreek. Die rit skooltoe was ‘n
skrikkerige besigheid. Soggens word sy
mudsak voer opgelaai en die kinders se kos ook. Netjies agterop die treppie
saam met die skoolboeke – soms ‘n koffertjie, soms in n papiersak of ‘n meelsak. Sus en Daan en ‘n “vaal exercise boek” en ‘n
paar potlode.
By
die skool het hulle met lei en griffie gewerk.
Op 'n dag was Bismarck aggressief met die
inspan. Tannie Connie het die mooiste
navy woljassie aangehad – ‘n geskenk van 'n niggetjie in die stad. Bismarck het haar aan die skouer beetgekry.
Sy tande dwarsdeur die jas geboor tot in die 8-jarige skouertjie.
Dit
was nie die einde van Bismarck se stories nie. Met die drie kinders op die
treppie en Hannes as “bestuurder” en De Klerk die houer van die sweep, het die
perd vir lusernlaaiers langs die pad geskrik en op hol gegaan. Hannes het
eerste afgeval en die leisels het gespat. In die dolle vaart het die sweephouer ook gou afgeval. Klein
Connie het die bankie vasgehou en haar voetjies teen die “dashboard” gestut…
Kerktoe
een keer elke ses weke op Zuurfontein
met die groen Plymouth. Ou oom Coetzee het daar gebly. Die poskantoor en
bushalte was ook daar. Somers word daar
onder die bome kerk gehou. Daarna eet die gelowiges uit piekniekmandjies.
Dit
is die enige kere wat die kinders in die kar mag ry. Net kerktoe. Maar een midddag toe die oumense na middagete
gaan rus het, het Connie en Ben skelmpies in die kar gaan speel. In die
vrolikheid word Ben se vingers in die deur toegeklap. Sy gekerm en Connie se
weemoedige weeklaag oor haar daad het oupa Hans laat uitkom. Albei het houe met oupa se groot hand saam met die seer
vingers en weemoed gekry.
Later
is Connie en de klerk Middelburg se hoerskool toe. Daar uitgevind dat Klipplaat
se standaarde maar laag was onderwys-gewys.
Hannes het skool gelos na standerd 6 en op die plaas gehelp. Met ouma wat baie siek was van al die breuke
wat van tyd tot tyd uitgepop het en geopereer moes word, moes die twee
hoerskoolkinders teruggaan plaastoe om te gaan help. Ouma was lang tye bedleend. Maar gelukkig moes die twee hoerskoolkinders
nie ‘n skoolstanderd herhaal nie. “Skool was daardie tyd maklik” se tannie
Connie.
Hulle
het van die lande af geleef. Koring
gestamp en gekook. Die res na die meule om in verskillende grade gesif te word
vir brood. Koekmeel het hulle self tuis
deur ‘n sif gevryf. Al koek wat die
kinders geken het was ‘n slapkoek wat in ‘n vierkantige emaljebak gebak is.
Broodpanne
is gemaak van halwe paraffienblikke. Lekker vet gesmeer voor die deeg ingesit
is. Bakoond is gestook met asbos tot
verlangde hitte en dan is die askole versprei en die hitte lekker in die stene
van die oond ingetrek. Een uur later
is die brood gaar.
No comments:
Post a Comment